Dzieci i rodzice – razem przeciwko problemom
Wychowanie dzieci jest zadaniem rodziców, a w dalszej kolejności, także całego środowiska dorosłych. Jednak, zwłaszcza dzisiaj, dzieci biorą czynny udział w kształtowaniu własnego życia i planów na przyszłość. Powinny być przez rodziców traktowane po partnersku, z pełnym poszanowaniem osobistej odrębności i indywidualności. Z drugiej strony, rodzice powinni pamiętać, że to oni zawsze zachowują pozycję nadrzędną i podejmują najważniejsze decyzje. W miarę możliwości, w procesie tym należy brać pod uwagę potrzeby i preferencje, plany i ambicje, ale także uzdolnienia i kompetencje najmłodszych.
Bardzo istotne jest, aby w toku wychowania stale prowadzić z dziećmi wartościowy, komunikatywny dialog. W tzw. systemowym rozumieniu rodziny zakłada się, że problemy dziecka są zawsze odzwierciedleniem zaburzeń systemu rodzinnego, a szerzej - społecznego. Oznacza to, że swym zachowaniem dziecko wyraża konkretne dysfunkcje rodzinne i środowiskowe. Jest specyficznym ambasadorem grupy rodzinnej, manifestuje bowiem wartości wychowawcze, ale także problemy emocjonalne swoich najbliższych.
W wielu sytuacjach dysfunkcyjne zachowania dzieci wynikają z problemów stwarzanych przez dorosłych, a przede wszystkim rodziców. Obserwując problemy dziecka, rodzice często nie zdają sobie sprawy z własnej, doniosłej, a nawet kluczowej roli w generowaniu trudności wychowawczych i edukacyjnych. Dla psychologa, pedagoga czy psychiatry, zachowanie dziecka jest źródłem ważnych informacji diagnostycznych na temat tego, co dzieje się w rodzinie i szerszym środowisku dziecka.
Dlatego rodzice wszystkich dzieci powinni bezwzględnie pamiętać, że własnymi problemami silnie obciążają potomstwo. Atmosfera w domu może przyczyniać się do sukcesów i postępów dziecka, ale może także sprawiać mu ogromne trudności w procesie dojrzewania. Rodzice powinni dbać o prawidłowy klimat wychowawczy, regulując własne nieporozumienia w taki sposób, aby podopieczni nie musieli dźwigać ich ciężaru. Poprawne i pełne wzajemnego szacunku relacje można zachować nawet wówczas, kiedy na skutek konfliktów małżeństwo rodziców ulega rozpadowi.
Prawidłowy klimat wychowawczy sprzyja poprawnemu funkcjonowaniu dzieci. Wszelkie akty zachowania dysfunkcyjnego mogą być u najmłodszych konsekwencją braku odpowiedzialności i dojrzałości dorosłych. Pomiędzy rodzicami powinna panować zgoda co do ogólnego kierunku wychowania oraz porozumienie w zakresie postaw wobec dziecka. Jeśli takiej zgody nie ma, dziecko w naturalny sposób wykorzystuje różnice zdań dla realizacji własnych interesów. Wprowadza to jednak chaos w wyznawany przez dziecko system wartości moralnych. Dzieci bardzo szybko uczą się manipulowania swoim otoczeniem. Potrafią rozpoznać słabe punkty w zachowaniu i postawach rodziców.
W chwilach szczególnych kryzysów należy sięgać po pomoc specjalistyczną. Współcześnie najmłodsi narażeni są na liczne, bardzo poważne niebezpieczeństwa, takie jak przemoc fizyczna i wirtualna, narkotyki i inne używki czy pornografia i molestowanie seksualne. To, w jakim stopniu będą na wszelkie zagrożenia odporne, zależy przede wszystkim od rodziców. Nie należy zakładać, że jakiekolwiek dziecko jest odporne na wyzwania współczesnej codzienności. Poważne problemy wychowawcze mogą zdarzyć się we wszystkich rodzinach.
Należy pamiętać, że dziecko nie jest „małym dorosłym”, nie wykazuje życiowej samodzielności i samowystarczalności. Nawet osoby dorosłe z wieloma problemami nie radzą sobie same i powinny sięgać po pomoc ze strony innych. Rodzice często ujawniają tendencję do ignorowania pojawiających się problemów lub „zamiatania spraw pod dywan”. Nie chcą dopuścić myśli, że ich dzieci mogą zachowywać się nieodpowiedzialnie albo powodować poważne problemy. Taka postawa jest bardzo niebezpieczna, skazuje bowiem dziecko na osamotnienie w obliczu poważnych zagrożeń. Wczesne reagowanie na pojawiające się komplikacje wychowawcze ma kluczowe znaczenie dla rozwiązania najbardziej niebezpiecznych kwestii.
Problemy w procesie wychowania dotyczyć mogą KAŻDEGO dziecka. Wszyscy rodzice powinni więc zachowywać czujność i wrażliwość na wszelkie niepokojące sygnały.
Zadaniem szkoły jest wszechstronne wspieranie dzieci i rodziców, między innymi w procesie rozwiązywania problemów wychowawczych. Placówki szkolne zatrudniają lub prowadzą ścisłą współpracę z odpowiednio przygotowanymi specjalistami – psychologami, pedagogami, lekarzami, prawnikami czy Policją. Rodzice nie powinni wahać się przed decyzją o skorzystaniu ze specjalistycznego wsparcia. Brak odpowiedniej reakcji może nasilać problem, a odwlekanie działania prowadzić może do sytuacji, w której będzie już za późno.
Rodzice! Pamiętajcie, że:
- Bezpieczna i ciepła atmosfera domowa sprzyja prawidłowemu rozwojowi, ale pozwala też w porę rozwiązywać nieuniknione problemy.
- Wywołując w dziecku strach i poczucie winy powodujecie, że dziecko nie chce z Wami szczerze rozmawiać. Tymczasem otwarta i szczera komunikacja jest najważniejszym warunkiem wykrywania problemów i zagrożeń.
- Traktujcie swoje dzieci jako osoby myślące i czujące. Pozwalajcie im brać czynny udział w podejmowaniu ważnych decyzji.
- Słuchajcie tego, co mówią Wasze dzieci. Dziecko, które czuje się w domu bezpiecznie, chętnie opowiada o swoich problemach.
- To zwykle Wy, jako pierwsi, możecie zauważyć niebezpieczeństwo. Nie wahajcie się reagować.
- Możecie zawsze liczyć na wsparcie ze strony placówki szkolnej. Szkoła dysponuje odpowiednim zapleczem specjalistycznym i zawsze stara się Was wspierać w trudnych chwilach.
- Nie ulegajcie złudzeniu, że Wasze dziecko jest odporne na problemy, że nie może stwarzać zagrożeń. Każdy człowiek jest narażony na złe decyzje i zachowania.
- Prawem każdej błądzącej jednostki jest poszukiwanie i otrzymywanie pomocy. Człowiek jest istotą społeczną, a rolą społeczeństwa jest wspieranie jego poszczególnych członków.
pedagog szkolny- Barbara Lula
